Elastyczne formy zatrudnienia

Postępujące procesy globalizacji w różnych obszarach życia niosą za sobą nowe wyzwania dla pracodawców oraz pracowników. Pracodawcy, dążąc do zapewnienia konkurencyjności przedsiębiorstw, podejmują działania mające na celu minimalizowanie kosztów pracy, przy jednoczesnym zapewnieniu pracownikom komfortu i możliwości wyboru sposobu pracy. Z kolei od pracowników wymaga się mobilności, wysokich kwalifikacji oraz pełnej dyspozycyjności. W odpowiedzi na potrzebę zapewnienia ochrony interesów zarówno pracodawców, jak i pracowników pojawiły się rozwiązania, polegające na stosowaniu elastycznych form zatrudnienia. Najczęściej są one kojarzone z nienormowanym czasem pracy, czy też możliwościami „pracy z domu”. W rzeczywistości na rynku funkcjonuje znacznie więcej elastycznych rozwiązań, mających plusy i minusy – zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.

Do wyboru do koloru 

Popularną formą jest także praca na czas określony (tzw. praca tymczasowa), czyli umowa zawarta na czas realizacji wytyczonych zadań. Wśród elastycznych rozwiązań należy wymienić również pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, samozatrudnienie czy leasing pracowniczy. W przypadku samozatrudnienia, pracownik staje się podwykonawcą wykonującym usługę jako odrębny podmiot gospodarczy na rzecz zleceniodawcy – „pracodawcy”. Leasing polega na zawarciu umowy pomiędzy pracodawcami, z których jeden bezpłatnie oddaje swojego pracownika do dyspozycji innego pracodawcy. Na okres wykonywanej pracy, pracownik i nowy pracodawca zawierają umowę tymczasową.

Do elastycznych form zatrudnienia należą jeszcze: ruchomy czas pracy, telepraca oraz praca sezonowa. Podczas zastosowania ruchomego czasu pracy, ogólny wymiar czasu pracy pozostaje stały, a pracownik ma możliwość kończenia i zaczynania pracy według własnego uznania. W przypadku telepracy elastyczność dotyczy sposobu organizacji pracy. Taka forma pracy może być wykonywana regularnie poza siedzibą pracodawcy, dzięki wykorzystaniu technologii teleinformatycznych. Stwarza możliwość podjęcia zatrudnienia np. osobom niepełnosprawnym ruchowo czy wychowującym dzieci. Praca sezonowa to z kolei bardzo popularna forma zatrudnienia w sektorach, w których występuje okresowe zapotrzebowanie na pracowników (rolnictwo, budownictwo, handel).

To się opłaca!

Stosowanie elastycznych form zatrudnienia przynosi korzyści zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Co może zyskać pracodawca? Na pewno obniżenie kosztów pracy, ale także ograniczenie redukcji zatrudnienia. Istotną zaletą jest zwiększenie konkurencyjności firmy i adaptacyjności do potrzeb rynkowych. Biorąc zaś pod uwagę samych pracowników, przedsiębiorstwo zyskuje: zwiększenie ich motywacji, efektywniejszą realizację zadań ze względu na dogodny czas pracy, łatwiejszy dostęp do pracowników o pożądanych kwalifikacjach i kompetencjach czy zwiększenie ich mobilności geograficznej. Wybór elastycznych form zatrudnienia daje również możliwość uzupełniania stałej załogi, w razie konieczności sezonowego zwiększenia zatrudnienia, a także znacznie większą swobodę regulowania wielkości zatrudnienia. 

Co zyskuje pracownik? Elastyczny sposób zatrudnienia wspiera uczniów, studentów a także kobiety wychowujące dzieci zarówno z uwagi na przesłanki związane z sytuacją rodzinną, jak również w związku z motywacją wewnętrzną – potrzebą rozwoju i spełnienia zawodowego. Służy też specjalistom i przedstawicielom wolnych zawodów. Zatrudnienie w formie elastycznej daje możliwość współpracy z wieloma pracodawcami, a przez to pozwala zdobyć bogate doświadczenie zawodowe. Pracownicy mają również możliwość łatwiejszej zmiany pracodawcy, a także wpływu na wysokość wynagrodzenia, które w przypadku elastycznych form zależne jest przede wszystkim od wyników. 

Nie tylko dobre strony

Bariery wynikające z zastosowania elastycznych form zatrudnienia to dla pracodawcy przede wszystkim: brak identyfikacji pracowników z firmą, konflikty pomiędzy pracownikami stałymi a tymczasowymi. Pracownicy decydujący się na podjęcie pracy w formie innej niż umowa o pracę również powinni pamiętać, że oprócz korzyści, rozwiązanie takie ma i minusy, np. pracownicy elastyczni, by „utrzymać się na powierzchni”, muszą swoją pracę wykonywać na bardzo wysokim poziomie, terminowo i pod własnym nadzorem. Nie wszyscy to potrafią. Ponadto nie wszyscy chcą ponosić ryzyko wykonywania pracy bez umowy o pracę, która oprócz obowiązków daje pracownikom także wiele praw, np. prawo do urlopu, świadczenia z tytułu wypadków przy pracy, wynagrodzenia za czas choroby, uwzględnienie stażu pracy, urlop macierzyński czy dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.

Alternatywne i elastyczne formy zatrudnienia dla osób poszukujących zatrudnienia są szansą nie tylko na pogodzenie życia zawodowego z rodzinnym, ale także na poprawę życia osób niepełnosprawnych, starszych oraz takich, na których spoczywają obowiązki opieki nad członkiem rodziny. Natomiast pracodawcom pozwalają poradzić sobie z coraz większym problemem znalezienia pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami i możliwościami.  Wdrożenie elastycznych form zatrudnienia w przedsiębiorstwie wymaga jednak wysiłku zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracownika.